δύο προφῆται μεγάλοι

διὰ δὲ δύο προφητῶν ἐποίησεν ὁ θεὸς ταῦτα. καὶ εἷς ἐστιν ὁ μαθητὴς τοῦ ἑτέρου. ὁ δὲ Ἠλίας προσηύξατο καὶ ἀνέστησεν ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ νεκρὸν ἐν Σιδωνίᾳ. καὶ ἐπὶ τῇ προσευχῇ τοῦ Ἐλισαιὲ ἀνέστησεν ὁ θεὸς νεκρὸν ἐν τῇ γῇ τοῦ Ἰσραήλ. ὁ μαθητὴς Ἐλισαιὲ ὅμοιός ἐστιν τῷ διδασκάλῳ αὐτοῦ τῷ Ἠλίᾳ.

(ἐν ἄλλῳ δὲ μικρῷ διηγήματι παραχρήμα ἀνέστη ἀνὴρ ἐκ τῶν νεκρῶν, ὅτε τὸ πτῶμα αὐτοῦ βληθὲν εἰς τὸν τάφον τοῦ Ἐλισαιὲ ἤψατο τῶν σκελῶν τοῦ προφήτου.)

ἡ ἐξήγησις τῆς ὁμοιότητος

ὁ μονογενὴς υἱός

δῆλον ὅτι ἐν τῇ περιοχῇ κατὰ Λουκᾶν ὁ νεκρός ἐστιν υἱὸς μονογενής. ἐν δὲ τῷ διηγήματι τοῦ Ἐλισαιὲ μεγάλη ἐστὶν ἡ ἔννοια αὕτη, ὅτι πρότερον οὐκ ἦν παιδίον τῇ γυναικὶ τῆς Σουναμ (τῇ Σωμανίτιδι). καὶ προεφήτευσεν ὁ προφήτης ὅτι ἔσται αὐτῇ. καὶ ἔτεκεν ἡ γυνὴ υἱόν.

περὶ τοῦ υἱοῦ τῆς Σιδωνίας χήρας ἔχομεν δύο παραδόσεις. ἐν μὲν τῇ μιᾷ κατὰ τὴν ἑβραϊκὴν ἔχει ἡ γυνὴ τέκνον ἓν μόνον, ὅ ἐστιν υἱός.

ἐν δὲ τῇ δευτέρᾳ κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν (καὶ ὡς δυνατόν ἐστιν, κατὰ τὴν ἑβραικὴν ἐξ ἧς μεθερμηνεύεται τὸ διήγημα) ἔχει ἡ γυνὴ δύο ἢ πλείονα τέκνα. γεγραμμένον γάρ ἐστιν ἐν τῇ παρελθούσῃ περιοχῇ καὶ ἤσθιεν αὐτὴ καὶ αὐτὸς καὶ τὰ τέκνα αὐτῆς. καίπερ ἐχούσης τῆς χήρας τέκνα, δοκεῖ ὅτι υἱὸς εἷς μόνος αὐτῇ ἐστιν. ὑπολαμβάνομεν γὰρ τοῦτο, ὅτι ἐν ἀρχῇ τῆς περιοχῆς περὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ υἱοῦ λέγεται ὅτι καὶ ἐγένετο μετὰ ταῦτα καὶ ἠρρώστησεν ὁ υἱὸς τῆς γυναικὸς τῆς κυρίας τοῦ οἴκου. οὐ λέγεται ὅτι ἠσθένησεν εἷς τῶν υἱῶν αὐτῆς ἀλλ᾽ ὅτι ἠσθένησεν ὁ υἱὸς αὐτῆς.

ἡ γυνή (χήρα ἢ ὡς χήρα)

ἐν τοῖς τρισὶν διηγήμασιν ἡ γυνή ἐστιν χήρα ἢ ὡς χήρα. μεριμνᾷ δὲ περὶ τοῦ νεκροῦ τέκνου αὐτῆς καὶ συναντᾷ τῷ ἀνθρώπῳ τοῦ θεοῦ, τοῦτ᾽ ἔστιν τῷ προφήτῃ ἢ τῷ χριστῷ.

ἡ μὲν Σιδωνία γυνὴ χήρα ἐστίν. καὶ ἡ γυνὴ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ κατὰ Λουκᾶν χήρα ἐστίν.

ἡ δὲ γυνὴ ἐν τῇ Σουνὰμ τρόπους τινάς ἐστιν ὁμοία χήρᾳ. πρῶτον μὲν ὁ πατὴρ τοῦ τέκνου πρεσβύτης ἐστίν.

δεύτερον δὲ οὐ μέλλει τῷ πατρὶ πολλὰ περὶ τοῦ τέκνου. ὅτε παραχρῆμα γίνεται ὁ παῖς ἀσθενής, λέγει ὁ πατὴρ πρὸς δοῦλον ἢ μισθωτόν, «ἆρον αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ.» οὐκ ἀντέχεται τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ πέμπει αὐτὸν διὰ ἄλλου ἀνθρώπου πρὸς τὴν μητέρα. οὐδ᾽ ἀκολουθεῖ ὁ πατὴρ τῷ υἱῷ. ἀποθανοῦντος δὲ τοῦ υἱοῦ, οὐκ ἀναγγελεῖ ἡ μήτηρ τῷ πατρὶ ὅτι νεκρός ἐστιν. καὶ τοῦτο θαυμαστόν. κρύπτει ἡ μήτηρ τὸ πτῶμα τοῦ υἱοῦ ἐν τῷ ὑπερῴῳ. καὶ οὐ λέγει ἡ μήτηρ τῷ πατρὶ διὰ τί σπουδάζει ἡ γυνὴ συναντῆσαι τῷ προφήτῃ. ὁ δὲ πατὴρ δοκεῖ ἔτι ἄφρων εἶναι. ἐρωτᾷ γὰρ θέλων γνῶναι τῆν αἰτίαν τῆς σπουδῆς, λαλῶν μὲν περὶ νεομηνίας καὶ σαββάτου, μὴ πυθανόμενος δὲ περὶ τοῦ ἰδίου υἱοῦ.

τρίτον δὲ ἐνεργής ἐστιν ἡ γυνὴ ἐν παντὶ τῷ διηγήματι. γεγραμμένον γάρ ἐστιν ἐν τῇ ἀρχῇ ὅτι γυνὴ μεγάλη ἐστίν. τοῦτο σημαίνει ἴσως ὅτι προΐσταται ἢ ἐκ τῶν πρώτων γυναικῶν ἐν τῇ χώρᾳ ἐστιν. ἐκ τῶν δὲ γονέων ἡ μήτηρ ἐνεργής ἐστιν. αὕτη γὰρ καλεῖ τὸν Ἐλισαιὲ δειπνῆσαι παρ᾽ αὐτοῖς. καὶ ἐπιχειρεῖ οἰκοδομῆσαι τῷ προφήτῃ ὑπερῷον. ὁ πατὴρ συμφωνεῖ.

λύπη μεγάλη

ἐν ἑκάστῃ περιοχῇ μεγάλη ἐστὶν ἡ λύπη. 

κατὰ Λουκᾶν βλέπομεν τὴν λύπην τῆς μητρὸς ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ Ἰησοῦ. γεγραμμένον ἐστίν· καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπʼ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· «Μὴ κλαῖε.» σπλαγχνίζεται ὁ κύριος ὅτι θρηνεῖ ἡ μήτηρ. 

ἐν τῇ δὲ Σιδωνίᾳ χώρᾳ ἡ λαλιὰ τῆς χήρας δήλην ποιεῖ τὴν λύπην αὐτῆς· καὶ εἶπεν πρὸς Ηλιου «τί ἐμοὶ καὶ σοί, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ; εἰσῆλθες πρός με τοῦ ἀναμνῆσαι τὰς ἀδικίας μου καὶ θανατῶσαι τὸν υἱόν μου.» ἐν τῇ δὲ θλίψει αὐτῆς καὶ ἐγκαλεῖ τῷ προφήτῃ διὰ τὸν θάνατον τοῦ τέκνου. 

ἡ δὲ ἐν Σουναμ γυνὴ δείκνυσιν τὴν λύπην ποικίλους τρόπους, πρῶτον μὲν τῇ σπουδῇ αὐτῆς ἐλθεῖν πρὸς τὸν προφήτην, δεύτερον δὲ τῇ πρὸς τοὺς πόδας τοῦ προφήτου πτώσει αὐτῆς, τρίτον δὲ τῇ λαλιᾷ τοῦ Ἐλισαέ, τέταρτον δὲ τῇ λαλιᾷ αὐτῆς. οὕτως οὖν ποιεῖται ὁ διηγούμενος γνωστὸν ὅτι καθ᾿ ὑπερβολὴν ὑπὲρ δύναμιν βαρεῖται ἡ γυνὴ λυπουμένη ἐπὶ τοῦ νεκροῦ υἱοῦ. κάτω δὲ λαλήσω περὶ τούτων πάντων κατὰ μέρος.

ἡ ἀφή

ἐν τῇ ἰάσει βλέπομεν τὴν ἀνθρωπίνην ἀφήν. ὁ γὰρ Ἠλίας λαβὼν τὸν νεκρὸν υἱὸν ἀναφέρει εἰς τὸ ὑπερῷον καὶ τίθησιν ἐπὶ τὴν κλίνην. περὶ δὲ τῶν γενομένων μετὰ ταῦτα ἔχομεν δύο παραδόσεις. κατὰ μὲν τὴν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ εὑρεθεῖσαν παράδοσιν ἐμφυσᾷ ὁ προφήτης εἰς τὸν παῖδα. γέγραπται δέ· καὶ ἐνεφύσησεν τῷ παιδαρίῳ τρίς. τὸ οὖν στόμα τοῦ Ἠλίου ἐγγὺς σφόδρα τοῦ στόματος τοῦ παιδός ἐστιν. κατὰ δὲ τὴν Ἑβραϊκὴν παράδοσιν ἐκτείνεται ὁ Ἠλίας καὶ κεῖται ἐπὶ τὸν παῖδα. αὕτη ἐστὶν ἀφὴ μεγάλη.

ἐν τῷ διηγήματι περὶ Ἐλισαιὲ ἡ ἀφή ἐστιν ἔννοια μεγάλη. πρῶτον οὖν τίθησιν ὁ Γιεζι τὴν ῥάβδον τοῦ προφήτου ἐπὶ τὸν παῖδα. ὡς γέγραπται· καὶ Γιεζι διῆλθεν ἔμπροσθεν αὐτῆς καὶ ἐπέθηκεν τὴν βακτηρίαν ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου. ἡ ῥάβδος τοῦ προφήτου οὐκ ἔστιν ἱκανή. οὐ κινεῖται γὰρ τὸ σῶμα τοῦ νεκροῦ. δεύτερον δὲ ὁ προφήτης αὐτὸν ἅπτεται τοῦ παιδός. καὶ ἡ ἀφή ἐστιν μεγάλη. κεῖται γὰρ ὁ Ἐλισαιὲ ἐπὶ τὸν παῖδα. καὶ ὁ ἡγούμενος ἐξηγεῖται τὸ μέγεθος τῆς ἀφῆς· καὶ ἀνέβη καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τὸ παιδάριον καὶ ἔθηκεν τὸ στόμα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ διέκαμψεν ἐπ᾿ αὐτόν. 

κατὰ Λουκᾶν ἅπτεται ὁ Ἰησοῦς τῆς κλίνης ἐφ᾽ ἧς κεῖται ὁ νεκρὸς νεανίσκος. ἀναγινώσκομεν δὲ  τοῦτο· καὶ προσελθὼν ἥψατο τῆς σοροῦ.

ἡ ἀνάστασις

τὸ πράγμα τὸ βαρὺ ἐν ἑκάστῳ διηγήματί ἐστιν μάλιστα ἡ ἀνάστασις τοῦ νεκροῦ υἱοῦ.

(ἐν ποικίλοις τρόποις διηγεῖται τοῦτο. ἐν γὰρ τῷ διηγήματι περὶ τοῦ Ἠλίου γέγραπται κατὰ τὴν παράδοσιν ἣν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ ἔχομεν· καὶ ἀνεβόησεν τὸ παιδάριον. καὶ περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ ἀναγινώσκομεν τοῦτο· καὶ ἤνοιξεν τὸ παιδάριον τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. καὶ κατὰ Λουκᾶν γεγραμμένον ἐστὶν ὅτι καὶ ἀνεκάθισεν ὁ νεκρὸς καὶ ἤρξατο λαλεῖν.)

ἡ ἀπόδοσις τῇ μητρί

βλέπομεν ὅτι λαλεῖ ὁ διηγούμενος περὶ τῆς ἀποδόσεως τοῦ ἀναζήσαντος υἱοῦ τῇ μητρὶ ὑπὸ τοῦ ἀνδρὸς τοῦ θεοῦ. λέγεται γὰρ περὶ τοῦ Ἠλίου ὅτι καὶ ἔδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ. (καὶ πρότερον εἶπεν ὁ προφήτης τῇ μητρί· «δός μοι τὸν υἱόν σου.») καὶ περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ εὑρίσκομεν τοῦτο· καὶ εἶπεν Ελισαιε «Λαβὲ τὸν υἱόν σου»… καὶ ἔλαβεν τὸν υἱὸν αὐτῆς καὶ ἐξῆλθεν. κατὰ δὲ Λουκᾶν ἔστιν οὕτως· καὶ ἔδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ. ὧδέ ἐστιν τὰ αὐτὰ ῥήματα, ἃ ἐν τῷ περὶ τοῦ Ἠλίου διηγήματι.

ἐν ἑκάστῳ οὖν διηγήματι θέλει ὁ διηγούμενος ἵνα θεωρήσωμεν τὴν ἀπόδοσιν τοῦ παιδὸς τῇ μητρί. τοῦτ᾽ ἔστιν ὁ τρόπος τοῦ διηγήσασθαι ὅμοιός ἐστιν.

ὁ ἔπαινος καὶ ἡ ἐπίγνωσις καὶ ἡ ἀπόδοσις τῆς δόξης

ἐν τῷ τέλει ἑκάστου διηγήματος δείκνυσιν ὁ διηγούμενος ὅτι ἡ μήτηρ ἢ ἄλλοι διδόασιν δόξαν τῷ θεῷ ἢ ἐπιγινώσκουσιν καὶ ἐπαινοῦσιν τὸν ἄνθρωπον δι᾽ οὗ ἠγέρθη ὁ παῖς.

κατὰ Λουκᾶν βλέπομεν τὰ ἀμφότερα. γέγραπται γὰρ οὕτως· ἔλαβεν δὲ φόβος πάντας, καὶ ἐδόξαζον τὸν θεὸν λέγοντες ὅτι Προφήτης μέγας ἠγέρθη ἐν ἡμῖν, καὶ ὅτι Ἐπεσκέψατο ὁ θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ. δοξάζουσιν δὲ τὸν θεὸν καὶ λέγουσιν ὅτι ὁ Ἰησοῦς προφήτης μέγας έστιν.

ἡ δὲ Σιδωνία χήρα λαλεῖ πρὸς τὸν Ἠλίαν, ἐπιγνοῦσα ὅτι ἄνθρωπος θεοῦ ἐστιν. γεγραμμένον γάρ· καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ πρὸς Ηλιου «ἰδοὺ ἔγνωκα ὅτι ἄνθρωπος θεοῦ εἶ σὺ καὶ ῥῆμα κυρίου ἐν στόματί σου ἀληθινόν.» χρῆται δὲ ἡ χήρα καὶ τῷ ὀνόματι τοῦ θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ, κυρίῳ ὄντι ἐν τῇ Ἑλληνικῇ. βλέπομεν οὖν ὅτι ἐπιγινώσκει ἡ γυνὴ ἐκ τῶν ἐθνῶν καὶ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ἐν τῇ χώρᾳ αὐτῆς, οὐ μόνον ἐν τῇ γῇ Ἰσραήλ.

περὶ δὲ τοῦ Ἐλισαιὲ δοκεῖ ὅτι ἡ μήτηρ πράσσει πλείονα κατὰ ἐπίγνωσιν τοῦ προφήτου ἢ τοῦ θεοῦ. προσκυνεῖ γὰρ ἔμπροσθεν αὐτοῦ. καὶ οὐ λέγει οὐδέν. καὶ εἰσῆλθεν ἡ γυνὴ καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἔλαβεν τὸν υἱὸν αὐτῆς καὶ ἐξῆλθεν.

τὸν δὲ αὐτὸν τρόπον ἐπιτελεῖ ἑκάστη περιοχὴ διηγήσασθαι. δείκνυσιν γὰρ ὅτι ἐπιγινώσκουσιν οἱ ἰδόντες τὴν δύναμιν τίς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ καὶ τίς ἐστιν ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραήλ. ἐπιγινώσκουσιν δὲ ἐκ μέρους ἢ ὅλως.

ἄλλα

περὶ τοῦ Ἰησοῦ καὶ περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ βλέπομεν δύο ἄλλα τῆς ὁμοιότητος. πρῶτον μὲν ἡ δύναμις γίνεται ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ ἐν τόποις οἳ ἐγγὺς ἀλλήλων εἰσίν. ἡ γὰρ Ναῒν ἐγγύς ἐστιν τῆς Σουναμ.

δεύτερον δὲ ἡ ἀνάστασις τοῦ νεκροῦ τέκνου λαλεῖται ὑπὸ πολλῶν ἀνθρώπων. καὶ ἡ φήμη τῆς ἀναστάσεως ἐξέρχεται εἰς ἄλλους τόπους. κατὰ Λουκᾶν ἀναγινώσκομεν τοῦτο· καὶ ἐξῆλθεν ὁ λόγος οὗτος ἐν ὅλῃ τῇ Ἰουδαίᾳ περὶ αὐτοῦ καὶ πάσῃ τῇ περιχώρῳ.

ἐν τῇ τετάρτῃ βίβλῳ τῶν βασιλειῶν μανθάνομεν ὅτι ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραὴλ ἀκούει περὶ τῆς ἐγέρσεως τοῦ νεκροῦ νεανίσκου. αἰτεῖ δὴ ὁ βασιλεὺς ἀκούειν περὶ πάντων τῶν δυνάμεων ἃ ἐποίησεν Ἐλισαιὲ ὁ προφήτης. γέγραπται γὰρ ἐν τῷ ὀγδόῳ κεφαλαίῳ· καὶ ὁ βασιλεὺς ἐλάλει πρὸς Γιεζι τὸ παιδάριον Ελισαιε τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ λέγων Διήγησαι δή μοι πάντα τὰ μεγάλα, ἃ ἐποίησεν Ελισαιε. διηγεῖται μὲν ὁ Γιεζει, ἀκούει δὲ ὁ βασιλεύς.

κατὰ συγκυρίαν δὲ εἰσέρχονται ἡ μήτηρ καὶ ὁ ἐγερθεὶς υἱὸς αὐτῆς. θέλει γὰρ ἡ γυνὴ λαλῆσαι πρὸς τὸν βασιλέα περὶ τοῦ οἴκου αὐτῆς καὶ τῶν ἀγρῶν. καὶ δείκνυσιν αὐτοὺς ὁ Γιεζι τῷ βασιλεῖ· καὶ εἶπεν Γιεζι Κύριε βασιλεῦ, αὕτη ἡ γυνή, καὶ οὗτος ὁ υἱὸς αὐτῆς, ὃν ἐζωπύρησεν Ελισαιε. τὸ διήγημα δηλοῖ ὅτι ἐν ἄλλοις τόποις γνωσταὶ ἐγένοντο αἱ δυνάμεις αἳ ἐποιήθησαν διὰ Ἐλισαιὲ καὶ ὅτι ἡ ἀνάστασις τοῦ υἱοῦ μείζων πολλῶν δυνάμεων ἦν.

ἡ ἐξήγησις τῶν διαφερόντων

ἐν κρυπτῷ ἢ ἐν παρρησίᾳ;

ἐν μὲν ὑπερῴῳ ἀνίστησιν ὁ θεὸς νεκρὸν διὰ τοῦ Ἠλίου. φέρει γὰρ ὁ προφήτης τὸν νεκρὸν παῖδα τῆς χήρας εἰς αὐτὸ ἵνα μόνος ἐκεῖ ᾖ. ὅτε οὖν ἐγείρεται ὁ παῖς, οὐδεὶς βλέπει εἰ μὴ ὁ Ἠλίας μόνος. 

καὶ ὁ Ἐλισαιὲ μόνος ἐστὶν ἐν ὑπερῴῳ, ὅτε ἀνίσταται ὁ νεκρὸς παῖς ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ. ἔτι δὲ ἰσχυροτέρα ἐστὶν ἡ ἔννοια. λέγει γὰρ ὁ διηγούμενος ὅτι κλείει τὴν θύραν, ὡς γέγραπται· καὶ ἀπέκλεισεν τὴν θύραν κατὰ τῶν δύο ἑαυτῶν.  

ὅτε δὲ ἀνίστησιν ὁ Ἰησοῦς τὸν ἀποθανοῦντα νεανίσκον, δημοσίᾳ ποιεῖ τὸ πᾶν. ἔτι δὲ καὶ ἔμπροσθεν ὄχλου λαλεῖ ὁ Ἰησοῦς πρὸς τὸν νεκρὸν παῖδα καὶ ἐγείρεται τὸ τέκνον. γίνεται γὰρ ἐκκομιδή, ὡς γέγραπται· καὶ ὄχλος τῆς πόλεως ἱκανὸς ἦν σὺν αὐτῇ.  καὶ πολλῶν ἀνθρώπων συμπορευομένων τῷ Ἰησοῦ, συναντᾷ ὁ διδάσκαλος τοῖς πολλοῖς θρηνοῦσιν ἐξερχομένοις ἐκ τῆς Ναΐν. γεγραμμένον γάρ ἐστιν· καὶ συνεπορεύοντο αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ ὄχλος πολύς. 

τίς τίνα γινώσκει;

οἱ δύο προφῆται ἤδη γινώσκουσιν τὰς γυναῖκας ὧν οἱ παῖδες ἀποθνῄσκουσιν. ἔτι δὲ καὶ διατρίβει ἕκαστος προφήτης χρόνον ἱκανὸν ἐν ὑπερῴῳ παρὰ τῇ γυναικί. 

ὁ μὲν Ἠλίας ξενίζεται ἔτη ἱκανὰ παρὰ τῇ χήρᾳ, διατρεφόμενος ὑπ᾽αὐτῆς. γεγραμμένον γάρ ἐστιν· καὶ ἐγένετο ῥῆμα κυρίου πρὸς Ηλιου «ἀνάστηθι καὶ πορεύου εἰς Σαρεπτα τῆς Σιδωνίας· ἰδοὺ ἐντέταλμαι ἐκεῖ γυναικὶ χήρᾳ τοῦ διατρέφειν σε.» ὕστερον δὲ δηλοῖ ὁ διηγούμενος ὅτι ἡ ξενία ἐστὶν ὑπερῷον, ὡς γέγραπται· καὶ ἔλαβεν αὐτὸν ἐκ τοῦ κόλπου αὐτῆς καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν εἰς τὸ ὑπερῷον, ἐν ᾧ αὐτὸς ἐκάθητο ἐκεῖ.

τῷ δὲ Ἐλισαιὲ ᾠκοδόμησεν ἡ γυνὴ ἐν τῇ Σουνὰμ ἴδιον ὑπερῷον, ἵνα ξενίζηται παρ᾽ αὐτῇ, ὅταν εἰς τὰ ὄρια εἰσέλθῃ. ὁ δὲ διηγούμενος λαλεῖ περὶ τούτου ἐκτενῶς, ἐξηγησάμενος πῶς λέγει ἡ γυνὴ πρὸς τὸν αὐτῆς ἄνδρα περὶ τοῦ ὑπερῴου· «ποιήσωμεν δὴ αὐτῷ ὑπερῷον τόπον μικρὸν καὶ θῶμεν αὐτῷ ἐκεῖ κλίνην καὶ τράπεζαν καὶ δίφρον καὶ λυχνίαν, καὶ ἔσται ἐν τῷ εἰσπορεύεσθαι πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐκκλινεῖ ἐκεῖ.» καὶ εἶτα γέγραπται ὅτι χρῆται ὁ προφήτης τῷ οἰκήματι· καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἀπέκλεισεν κατ᾿ αὐτοῦ. 

ὁ δὲ Ἰησοῦς οὐ γινώσκει οὐδαμῶς τίς ἐστιν ἡ χήρα ἐν τῇ Ναΐν.  

φιλοξενία καὶ ἀπόδοσις ἢ δόσις ἀδάπανος

ὡς εἶπον ἄνω, οἱ προφῆται ξενίζονται παρὰ ταῖς γυναιξίν. ἡ οὖν φιλοξενία πρόδρομός ἐστιν τῆς ἀναστάσεως. ἕκαστος γὰρ προφήτης ἀκούσας ὅτι ἀπέθανεν ὁ παῖς τῆς ξενιζούσης θέλει βοηθῆσαι καὶ ἀνταποδοῦναι τῇ μητρὶ ἀνταπόδοσιν ἀντὶ τῶν ἀγαθῶν ἃ ἐποίησεν ἡ γυνή. 

ἐν δὲ ἑνὶ ἑκάστῳ διηγήματι ὁ διηγούμενος δείκνυσιν τὴν κοίτην ὡς σημεῖον τῆς τε φιλοξενίας καὶ τῆς ἐλπίδος τῆς ἀνταποδόσεως. 

ὁ μὲν Ἠλίας ἀναβάς τε καὶ ἐνέγκας τὸ νεκρὸν τέκνον εἰς τὸ ὑπερῷον τίθησιν ἐπὶ τὴν ἑαυτὴν κοίτην, ὡς γέγραπται· καὶ ἔλαβεν αὐτὸν ἐκ τοῦ κόλπου αὐτῆς καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν εἰς τὸ ὑπερῷον, ἐν ᾧ αὐτὸς ἐκάθητο ἐκεῖ, καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς κλίνης αὐτοῦ. διϊσχυρίζεται δὲ ὁ διηγούμενος ὅτι ὁ προφήτης ξενίζεται ἐν τούτῳ τῷ οἰκήματι καὶ ἡ κλίνη αὐτοῦ ἐστιν. 

ἐν δὲ τῷ ἄλλῳ διηγήματι ἡ γυνὴ αὐτὴ τίθησιν τὸν τεθνηκότα παῖδα ἐπὶ τὸν κοίτην τοῦ Ἐλισαιέ· καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἀπέκλεισεν κατ᾿ αὐτοῦ. καὶ ἔτι ἰσχυροτέρα ἐστὶν ἡ δεῖξις τῆς φιλοξενίας ἐν τούτῳ τῷ διηγήματι, ὅτι ἤδη ἐλάλησεν ἡ γυνὴ περὶ τῆς κοίτης, ὡς προέθετο οἰκοδομῆσαι τὸ ὑπερῷον, λέγουσα πρὸς τὸν ἄνδρα· «ποιήσωμεν δὴ αὐτῷ ὑπερῷον τόπον μικρὸν καὶ θῶμεν αὐτῷ ἐκεῖ κλίνην.» 

βλέπομεν δὲ καὶ ἐν τοῖς ἀμφοτέροις διηγήμασιν ὅτι θέλει ὁ προφήτης μεγάλως ἀναποδοῦναι τῇ γυναικὶ ἀντὶ τῆς ξενίας. τὸ δὲ θέλημα τοῦ προφήτου γνωρίζεται ἐν τῇ λαλιᾷ αὐτοῦ. ὁ μὲν Ἠλίας καὶ ἐγκαλεῖ τῷ κυρίῳ, ὡς ἀνταποδόντι πονηρὰ ἀντὶ ἀγαθῶν. λέγει γάρ· «οἴμμοι, κύριε ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ᾿ ἧς ἐγὼ κατοικῶ μετ᾿ αὐτῆς, σὺ κεκάκωκας τοῦ θανατῶσαι τὸν υἱὸν αὐτῆς.» συγκρίνει οὖν ὁ Ἠλίας τὴν παρὰ τῇ χήρᾳ κατοίκησιν τῷ θανάτῳ τοῦ υἱοῦ αὐτῆς.

ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ διηγήματι αἱ δείξεις τοῦ θελήματος τοῦ προφήτου εἰσὶν δισσαί. ἤδη γὰρ ἐζήτησεν ὁ Ἐλισαιὲ ἀνταποδοῦναι τῇ γυναικὶ περὶ πάντων ἃ ἐχαρίσατο αὐτῷ. πρῶτον γᾶρ ἐρωτᾷ αὐτὴν περὶ ἀφορμῆς ἀνταποδόσεως, λέγων «τί δεῖ ποιῆσαί σοι;» ἡ δὲ λέγει αὐτῷ ὅτι χρείαν οὐκ ἔχει οὐδενός. ὕστερον δὲ μαθὼν ἀπὸ τοῦ Γιεζι ὅτι οὐκ ἔχει ἡ γυνὴ τέκνα μὴ δυναμένη συλλαβεῖν ἄρχεται πάλιν λαλεῖν πρὸς αὐτὴν ζητήσας ἀνταποδοῦναι περὶ τῆς φιλοξενίας. εἶπεν γὰρ ὁ Γιεζι «καὶ μάλα υἱὸς οὐκ ἔστιν αὐτῇ, καὶ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς πρεσβύτης.» καὶ προφητεύει ὅτι τέξεται υἱόν. καὶ εἶπεν Ελισαιε πρὸς αὐτήν «εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον ὡς ἡ ὥρα ζῶσα σὺ περιειληφυῖα υἱόν·» ἡ δὲ γυνὴ μὴ θέλουσα ἀθυμῆσαι ἀνθίσταται, λέγουσα «μή, κύριέ μου, μὴ διαψεύσῃ τὴν δούλην σου.» κατὰ δὲ τὸ ῥῆμα τοῦ προφήτου τίκτει ἡ γυνὴ υἱόν, ὡς γέγραπται· καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν ἡ γυνὴ καὶ ἔτεκεν υἱὸν εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον ὡς ἡ ὥρα ζῶσα, ὡς ἐλάλησεν πρὸς αὐτὴν Ελισαιε. 

ὅτε δὲ ἀποθνῄσκει ὁ παῖς, δοκεῖ ὅτι τὸ δῶρον τοῦ γεγεννημένου υἱοῦ ἦν ψευδές. καὶ λέγει τοῦτο ἡ μήτηρ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;»   

ἐν δὲ τοῖς δυσὶν διηγήμασιν ἡ κοίτη ἐστὶν τὸ σημεῖον τῆς ἐλπίδος τῆς ἀνταποδόσεως, ὅτι τίθεται τὸ πτῶμα τοῦ παιδὸς ἐπ᾽ αὐτήν.

περὶ δὲ τοῦ Ἰησοῦ οὐχ εὑρίσκεται ἡ φιλοξενία ἐν τῇ περιοχῇ τῆς Ναΐν. ὑπομνηστέον δέ ἐστιν ὅτι ξενίζεται σχεδὸν πᾶσαν ἡμέραν παρά τινι ἀνθρώπῳ, περιάγων τε πολλάκις ἐν ὅλῃ τῇ Γαλιλαίᾳ καὶ ὡς μὴ ἔχων οἶκον ἴδιον. καὶ οὐ λέγει ἡμῖν ὁ Λουκᾶς ὅτι ξενίζεται ὁ Ἰησοῦς παρὰ τῇ χήρᾳ. 

ἡ οὖν ἀνάστασις τοῦ νεανίσκου ἐν τῇ Ναῒν γίνεται ὡς δόσις δωρεὰν διδομένη.

διαλογισμὸς ἢ εἰρήνη;

ἐν τοῖς διηγήμασιν περὶ τῶν μεγάλων προφητῶν διαλογισμοὶ χαλεποὶ γίνονται ἐν τοῖς λαλοῦσιν ἀνθρώποις.

τοιούτοις δὲ σκληροῖς ῥήμασιν λαλεῖ ἡ Σιδωνία χήρα πρὸς τὸν προφήτην· «τί ἐμοὶ καὶ σοί, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ; εἰσῆλθες πρός με τοῦ ἀναμνῆσαι τὰς ἀδικίας μου καὶ θανατῶσαι τὸν υἱόν μου.» ὕστερον δὲ ἀπολαβοῦσα τὸ τέκνον ζῶν μετανοεῖ ἡ γυνή, ἀναγνοῦσα καὶ γνωρίσασα ὅτι ὄντως προφήτης τοῦ δυνατοῦ θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ ἐστιν, ὡς γέγραπται· «ἰδοὺ ἔγνωκα ὅτι ἄνθρωπος θεοῦ εἶ σὺ καὶ ῥῆμα κυρίου ἐν στόματί σου ἀληθινόν.» ἐν οὖν τῷ τέλει τῆς περιοχῆς εἰρηνεύουσιν ἐν ἀλλήλοις.

ἔτι δὲ ἰσχυροτέρα ἐστὶν ἡ δεῖξις τοῦ διαλογισμοῦ ἐν τῷ περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ διηγήματι. τὸ γὰρ προφητικὸν ῥῆμα τὸ ἐπαγγεῖλαν τὸν τοκετὸν τοῦ παιδὸς προάγει τὸν θάνατον αὐτοῦ. καίπερ γὰρ μὴ δυναμένων τῶν γονέων τυχεῖν τέκνα, προφητεύει ὁ Ἐλισαιὲ ὅτι τέξεται ἡ γυνὴ τοῦ πρεσβύτου ἀνδρὸς υἱόν. ὡς δὲ ἀνώτερον διεσάφησα, λέγει ταύτην τὴν προφητείαν πρὸς τὴν γυναῖκα ὡς ἀπόδοσιν ἣν ἀνταποδίδωσιν αὐτῇ περὶ πάντων ἃ ἐποίησεν αὐτῷ ἡ ξενίζουσα. ὁ δὲ διαλογισμὸς ἤδη τοτὲ, ὡς δυνάμεθα εἰπεῖν, ἄρχεται, ὡς λέγει ἡ γυνή· «μή, κύριέ μου, μὴ διαψεύσῃ τὴν δούλην σου.»

μετὰ δὲ ἔτη ἱκανὰ ἀποθανοῦντος τοῦ υἱοῦ ἐλθοῦσα ἡ γυνὴ πρὸς τὸν Ἐλισαιὲ ζητῆσαι βοήθειαν ἐν τῇ μεγάλῃ θλίψει αὐτῆς λέγει αὐτῷ· «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;» ἀναμιμνῄσκει οὖν αὐτὸν τὰ ἑαυτῆς πρότερον ῥήματα. πάλιν δὲ νομίζει ἡ γυνὴ τὸ πῶς μὴ εἴη ἡ προφητεία ὡς ψεῦδος. καὶ ἐν τούτῳ ἀγωνίζουσα ὑπὲρ τοῦ υἱοῦ πειρᾶται προκαλέσαι τὸν Ἐλισαιὲ εἰς ἐνέργειαν ἢ τάχα καὶ ἐγκαλέσαι αὐτόν. ἡ πρόκλησις γίνεται ὡς πεσοῦσα ἔμπροσθεν τοῦ προφήτου κρατεῖ τοὺς πόδας αὐτοῦ.

καὶ ἀποστείλαντος τοῦ Ἐλισαιὲ τὸν Γιεζι τοῦ ἐγεῖραι τὸν παῖδα, οὐχ ἑτοίμη ἐστὶν ἡ γυνὴ καταλιπεῖν τὸν προφήτην. λέγει δὲ «ζῇ κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε·» τοῦτο δὲ δείκνυσιν ἡμῖν ὅτι ἔτι παλαίει ἡ μήτηρ μετὰ τοῦ προφήτου, ἀγωνίζουσα ὑπὲρ τοῦ υἱοῦ αὐτῆς.

εἰρηνεύσουσιν δὲ οἱ ἀμφότεροι ἐν ἀλλήλοις ὅτε πάλιν προσπίπτει ἡ γυνὴ τῷ Ἐλισαιὲ ἀπολαμβάνουσα τὸν παῖδα. γέγραπται γὰρ καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἔλαβεν τὸν υἱὸν αὐτῆς καὶ ἐξῆλθεν. βλέπομεν ὧδε ὅτι ὁ διηγούμενος λέγει πάλιν περὶ τῶν ποδῶν τοῦ προφήτου εἰς τὸ σημᾶναι τήν τε ἀρχὴν καὶ τὸ τέλος τοῦ ἀγωνίσματος.

ἐν δὲ τῷ τρίτῳ διηγήματι οὐκ ἔστιν διάλογος οὐδ᾽ ἀγώνισμα οὐδαμῶς. σπλαγχνίζεται γὰρ ὁ Ἰησοῦς παραχρῆμα ἐπὶ τῇ χήρᾳ καὶ δείκνυσιν αὐτῇ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ ῥήμασιν, ὡς γέγραπται· καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπʼ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· «μὴ κλαῖε.»  οὐκ ἀντίκειται αὐτῷ ἡ χήρα. τὸ πᾶν ποιεῖται ὧδε ἐν εἰρήνῃ πλήρει.

κλαυθμὸς ἢ σπλάγχνα;

δυνάμεθα καὶ ἐρωτῆσαι τὸ πῶς δηλοῦται τὸ βάρος τῶν χαλεπῶν; ἐν μὲν τοῖς διηγήμασιν περὶ τῶν ἀρχαίων προφητῶν μανθάνομεν περὶ τῆς λύπης τῆς μητρὸς ταῖς τε πράξεσιν καὶ ταῖς ῥήμασιν αὐτῆς.

ἐν δὲ τῇ περιοχῇ περὶ τοῦ Ἠλία εὐθέως μετὰ τὸν θάνατον τοῦ τέκνου ἀκούομεν τῶν σκληρῶν ῥημάτων τῆς μητρὸς πρὸς τὸν προφήτην· «τί ἐμοὶ καὶ σοί, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ; εἰσῆλθες πρός με τοῦ ἀναμνῆσαι τὰς ἀδικίας μου καὶ θανατῶσαι τὸν υἱόν μου.» ὁ γὰρ διηγούμενος οὐ λέγει οὐδὲν περὶ τοῦ παραγενέσθαι αὐτὴν πρὸς αὐτόν. παραχρῆμα δὲ ἄρχεται ἡ λυπουμένη λαλεῖν. καὶ ἡ αὐτὴ λαλιὰ δηλοῖ τοσαύτην λύπην ἣ πεπλήρωκεν τὴν καρδίαν αὐτῆς.

ὡς δὲ ἄνω εἶπον, ποικίλους τρόπους δείκνυσιν ἡ ἐν Σουναμ γυνὴ τὴν λύπην. πρῶτον μὲν κατὰ τὴν σπουδὴν αὐτῆς ἀρχόμεθα μανθάνειν πῶς λυπεῖται ἡ μήτηρ. κελεύει γὰρ τὸν δοῦλον αὐτῆς σπουδαίως ἐλαύνειν καὶ ἄνευ ἀναπάυσεως· καὶ εἶπεν πρὸς τὸ παιδάριον αὐτῆς «ἄγε πορεύου, μὴ ἐπίσχῃς μοι τοῦ ἐπιβῆναι, ὅτι ἐὰν εἴπω σοι· δεῦρο καὶ πορεύσῃ καὶ ἐλεύσῃ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ εἰς τὸ ὄρος τὸ Καρμήλιον.»

δεύτερον δὲ κατὰ τὴν πτῶσιν αὐτῆς, δῆλα γίνεται τὰ παθήματα. ὅτε γὰρ ὑπαντᾷ τῷ Ἐλισαιέ, προσπεσοῦσα ἡ γυνὴ κρατεῖ τοὺς πόδας τοῦ προφήτου, ὡς ῥηθὲν καὶ ἐπελάβετο τῶν ποδῶν αὐτοῦ.

τρίτον δὲ κατὰ τὴν λαλιὰν τοῦ προφήτου, βλέπομεν πάλιν τὴν λύπην τῆς γυναικός. ὡς γὰρ θέλει ὁ Γιεζι ἀπώσασθαι αὐτὴν, δείκνυσιν ὁ Ἐλισαιὲ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ, λέγων «ἄφες αὐτήν, ὅτι ἡ ψυχὴ αὐτῆς κατώδυνος αὐτῇ, καὶ κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ οὐκ ἀνήγγειλέν μοι.» λέγει οὖν αὐτὸς ὁ προφήτης ὅτι ὀδυνᾶται ἡ γυνὴ παθήμασιν μεγάλοις.

τέταρτον δὲ βλέπομεν ἔτι μᾶλλον τοῖς ἰδίοις ῥήμασιν πῶς πάσχουσα λυπεῖται ἡ γυνή, ὡς λέγει «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;» καίπέρ τοτε ἀποστείλαντος τοῦ προφήτου τὸν ὑπηρέτην αὐτοῦ ἐν σπουδῇ μεγάλῃ τοῦ ἰάσασθαι τὸν νεκρὸν παῖδα, οὐ καταλείπει ἡ μήτηρ τὸν Ἐλισαιέ, λέγουσα «ζῇ κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε.»

ἐν δὲ τῷ διηγήματι περὶ τοῦ Ἰησοῦ, ἀκούομεν περὶ τῆς λύπης τῆς χήρας τοῖς ῥήμασιν τοῦ διδασκλάλου. καὶ βλέπομεν τὴν λύπην τῆς πασχούσης γυναικὸς ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς τοῦ Ἰησοῦ, ὡς ἰδὼν αὐτὴν σπλαγχνίζεται. γέγραπται γὰρ οὕτως· καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπʼ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· «μὴ κλαῖε.» τὸ δὲ διήγημα οὐ δηλοῖ ἡμῖν τί νομίζει ἢ πῶς θρηνεῖ ἡ περίλυπος γυνή, εἰ μὴ διὰ τοῦ θεωροῦντος καὶ λαλοῦντος Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου. σπάνιον μὲν ἐν τοῖς τέσσαρσιν εὐαγγελίοις λαλεῖται ὅτι λυπεῖται ἢ φοβεῖται ἢ θαυμάζει ἢ σπλαγχνίζεται ὁ Ἰησοῦς. λαλεῖται δὲ ὧδε. ἐξηγήσομαι ἐν ἄλλῳ κεφαλαίῳ κάτω περὶ τῶν σπλάγχνων τοῦ Ἰησοῦ ἐν τούτῳ τῷ διηγήματι.

ἀσθένεια πρὸς θάνατον ἢ θάνατος μόνος;

ἐν τοῖς δυσὶν διηγήμασιν περὶ τῶν ἀρχαίων προφητῶν ἡ θλίψις τῆς μητρὸς ἄρχεται ἐν τῷ ἀσθενῆσαι τὸν υἱόν.

ἐν δὲ τῇ περὶ Ἠλίου περιοχῇ ἡ ἀσθένεια ἀρχή ἐστιν πάντων τῶν πραγμάτων. γέγραπται γάρ· καὶ ἐγένετο μετὰ ταῦτα καὶ ἠρρώστησεν ὁ υἱὸς τῆς γυναικὸς τῆς κυρίας τοῦ οἴκου, καὶ ἦν ἡ ἀρρωστία αὐτοῦ κραταιὰ σφόδρα, ἕως οὗ οὐχ ὑπελείφθη ἐν αὐτῷ πνεῦμα. ἡ δὲ ἀσθένεια μεγάλη οὖσα ταχέως εἰσφέρει τὸν Σιδώνιον παῖδα εἰς θάνατον.

καὶ ἐν τῷ διηγήματι περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ ἡ θλίψις ἄρχεται ἐν τῇ ἀσθενείᾳ, ὡς γέγραπται· καὶ ἐγένετο ἡνίκα ἐξῆλθεν τὸ παιδάριον πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ πρὸς τοὺς θερίζοντας, καὶ εἶπεν πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ «τὴν κεφαλήν μου, τὴν κεφαλήν μου·» καὶ εἶπεν τῷ παιδαρίῳ «ἆρον αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ.» καὶ ἦρεν αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ, καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τῶν γονάτων αὐτῆς ἕως μεσημβρίας καὶ ἀπέθανεν. περιγράφει δὲ ὁ διηγούμενος εἰκόνα λυποῦσαν λίαν. βλέπομεν γὰρ ὡς περιλαμβάνει ἡ γυνὴ τὸ παιδάριον ἀνακείμενον ἐν τῷ τῆς μητρὸς κόλπῳ ἕως τῆς ὥρας τοῦ θανάτου.

τὸ δὲ διήγημα ἐν τῇ Ναῒν προσφέρει ἡμᾶς εὐθέως τῇ ὥρᾳ τῆς ταφῆς. οὐ γράφεται περὶ τῆς αἰτίας τοῦ θανάτου. οὕτως ἄρχεται τὸ εὐαγγέλιον διηγήσασθαι· καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἑξῆς ἐπορεύθη εἰς πόλιν καλουμένην Ναΐν, καὶ συνεπορεύοντο αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ ὄχλος πολύς. ὡς δὲ ἤγγισεν τῇ πύλῃ τῆς πόλεως, καὶ ἰδοὺ ἐξεκομίζετο τεθνηκὼς μονογενὴς υἱὸς τῇ μητρὶ αὐτοῦ. ἤδη δὲ οὐ μόνον ἀπέθανεν ὁ νεανίσκος, ἀλλὰ καὶ ἐνεταφίασαν αὐτόν. φέρεται γὰρ νῦν πρὸς τὸν τάφον. τῷ δὲ ἀναγινώσκοντι τὸ εὐαγγέλιον καὶ τοῖς ἀκούουσιν συναντᾷ ὁ θάνατος παραχρῆμα καὶ ὡς πρόσωπον πρὸς πρόσωπον.

ἐν τῷ οἴκῳ ἢ ἤδη πρὸς τὸν τάφον;

δῆλόν ἐστιν ὅτι κατὰ τὸν τόπον διαφέρει ἡ ἀνάστασις ἡ γινομένη ἐν τῇ Ναΐν. ἡ γὰρ δύναμις γίνεται οὐ μόνον δημοσίᾳ ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ὁδῷ πρὸς τὸν τάφον. ἐν δὲ τοῖς δύο ἄλλοις διηγήμασιν τὸ ὑπερῷόν ἐστιν ὁ τόπος ὅπου ἐγείρεται ὁ νεκρὸς παῖς.

ἐν δὲ τῷ διηγήματι τῷ ἐν τῇ Σιδωνίᾳ χώρᾳ ἀναβαίνει ὁ Ἠλίας εἰς τὸ ὑπερῷον φέρον τὸ πτῶμα τοῦ νεκροῦ ἀνθρώπου. οὕτως γὰρ γέγραπται· καὶ ἔλαβεν αὐτὸν ἐκ τοῦ κόλπου αὐτῆς καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν εἰς τὸ ὑπερῷον, ἐν ᾧ αὐτὸς ἐκάθητο ἐκεῖ, καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς κλίνης αὐτοῦ. καὶ ἐκεὶ προσεύχεται ὁ προφήτης ὑπὲρ αὐτοῦ ὡστε ἐγεῖραι αὐτὸν ὁ κύριος.

ἐν δὲ τῷ διηγήματι περὶ τοῦ Ἐλισαιὲ βλέπομεν τάξιν πράξεων ὁμοίαν. λέγεται γὰρ ὅτι ἡ μήτηρ φέρει τὸν τεθνηκότα ἀναβαίνουσα εἰς τὸ ὑπερῷον· καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἀπέκλεισεν κατ᾿ αὐτοῦ. ἔτι δὲ καὶ ὕστερον λαλεῖ ὁ διηγούμενος περὶ τοῦ τόπου, λέγων· καὶ εἰσῆλθεν Ελισαιε εἰς τὸν οἶκον, καὶ ἰδοὺ τὸ παιδάριον τεθνηκὸς κεκοιμισμένον ἐπὶ τὴν κλίνην αὐτοῦ. καὶ εἰσῆλθεν Ελισαιε εἰς τὸν οἶκον καὶ ἀπέκλεισεν τὴν θύραν κατὰ τῶν δύο ἑαυτῶν. ἐν δὲ τοῖς δυσὶν διηγήμασιν περὶ τῶν μεγάλων προφητῶν μένει τὸ πτῶμα ἐν τῷ καταλύματι τοῦτ᾽ ἔστιν ἐν τῷ οἴκῳ τῆς γυναικός.

τὸ δὲ τρίτον διήγημα δίδωσιν εἰκόνα ἄλλην. ὁ γὰρ νεκρὸς υἱὸς φέρεται ἐπὶ τῆς σοροῦ ὑπ᾽ ἀνθρώπων, καθὼς γέγραπται· καὶ ἰδοὺ ἐξεκομίζετο τεθνηκὼς μονογενὴς υἱὸς τῇ μητρὶ αὐτοῦ. οὐκέτι ἐν τῇ οἰκίᾳ ἐστὶν τὸ πτῶμα οὐδὲ μένει ἐν τῇ κώμῃ ὅλως, ἀλλὰ ἤδη ἄγεται εἰς τὸν τάφον. πᾶσα οὖν ἐλπίς, ὡς δοκεῖ, καταλέλοιπεν τὴν χήραν, ὅτε ὑπαντᾷ αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς καὶ τῷ υἱῷ αὐτῆς.

τίς κινεῖ τὴν ἀρχὴν τῶν πραγμάτων;

οἱ δύο μεγάλοι προφῆται τοῦ Ἰσραὴλ οὐκ ἄρχονται πράσσειν τι οὐδὲ λαλεῖν ἐν τῇ τάξει τῶν συμβαινόντων πρὸ τῶν γυναικῶν. αἱ δὲ γυναῖκες κατάρχονται τῆς ὁμιλίας. καὶ ἐν τούτῳ φέρουσιν ἡμᾶς εἰς τὴν ἐλπίδα τῆς δυνάμεως παρὰ τοῦ θεοῦ. 

ἡ γὰρ Σιδωνία χῆρα προσέρχεται τῷ προφήτῃ καὶ λαλεῖ· καὶ εἶπεν πρὸς Ηλιου «τί ἐμοὶ καὶ σοί, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ;» ὁ μὲν υἱὸς αὐτῆς ἤδη ἠσθένησεν. καὶ ἦν ἡ ἀσθένεια μεγάλη, ὡς γέγραπται· καὶ ἐγένετο μετὰ ταῦτα καὶ ἠρρώστησεν ὁ υἱὸς τῆς γυναικὸς τῆς κυρίας τοῦ οἴκου, καὶ ἦν ἡ ἀρρωστία αὐτοῦ κραταιὰ σφόδρα. ὁ δὲ προφήτης καίπερ ὢν ἐν τῆ οἰκίᾳ οὐκ ἐποίησεν οὐδὲν ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ ἵνα ἰαθῇ τὸ τέκνον. νὺν δὲ ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ υἱοῦ διὰ τὴν ἀσθένειαν δεῖ τὴν μητέρα ἐλθεῖν πρὸς τὸν Ἠλίαν δεομένην βοηθείας.

καὶ γὰρ ἐν τῷ διηγήματι περὶ τοὺ Ἐλισαιὲ ἡ γυνή ἐστιν ἡ πρώτη ἄνθρωπος ἥτις λαλεῖ καὶ πράσσει. καὶ ἐν τούτῳ συγκρίνει αὐτὴν ὁ διηγούμενος τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις. ποιεῖ γὰρ ἡ μήτηρ πολλὰ πρὸ τοῦ ἀνοῖξαι τὸν προφητὴν τὸ στόμα. καὶ ὁ πατὴρ οὐ μόνον οὐ ποιεῖ οὐδέν, ἀλλὰ καὶ οὐ γινώσκει ὅτι νεκρός ἐστιν ὁ υἱός. (πρότερον δὲ καὶ ἀπέστειλεν τὸν ἀσθενοῦντα υἱὸν πρὸς τὴν μητέρα. οὐκ ἤθελεν αὐτὸς ἐπιμελεῖσθαι τοῦ υἱοῦ.) ἀποθανοῦντος δὲ τοῦ υἱοῦ παραχρῆμα ἄρχεται τὸ ἐνέργημα τῆς γυναικός. γέγραπται γάρ· καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἀπέκλεισεν κατ᾿ αὐτοῦ καὶ ἐξῆλθεν.  καὶ ἐκάλεσεν τὸν ἄνδρα αὐτῆς καὶ εἶπεν «ἀπόστειλον δή μοι ἓν τῶν παιδαρίων καὶ μίαν τῶν ὄνων, καὶ δραμοῦμαι ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἐπιστρέψω.» ταῦτα πάντα ποιεῖ ἡ μήτηρ καὶ λαλεῖ πρὸ τοῦ εἰπεῖν ἄλλον ἄνθρωπον ῥῆμα. καὶ προστίθεται καὶ ἑτοιμάζει ἑαυτὴν ζητῆσαι τὸν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ. 

περὶ δὲ τοῦ προφήτου βλέπομεν ὅτι πορευομένη ἡ μήτηρ ἐν ὁδῷ μακρᾷ, ὡς οἶμαι, ἔρχεται πρὸς αὐτόν. οὐ γὰρ ζητεῖ ὁ προφήτης τὴν μητέρα τοῦ νεκροῦ, ἀλλὰ ἡ λυπουμένη αὐτὸν ζητεῖ. καὶ ἰδὼν αὐτὴν πειρᾶται ὁ Ἐλισαιὲ κατάρξασθαι τῆς ὁμιλίας, πέμψας Γιεζι τὸν ὑπηρέτην ἐρωτῆσαι αὐτὴν τί εἴῃ. καὶ ἐγένετο ὡς εἶδεν Ελισαιε ἐρχομένην αὐτήν, καὶ εἶπεν πρὸς Γιεζι τὸ παιδάριον αὐτοῦ «ἰδοὺ δὴ ἡ Σωμανῖτις ἐκείνη·  νῦν δράμε εἰς ἀπαντὴν αὐτῆς καὶ ἐρεῖς εἰ εἰρήνη σοι; εἰ εἰρήνη τῷ ἀνδρί σου; εἰ εἰρήνη τῷ παιδαρίῳ;» ἡ δὲ εἶπεν «εἰρήνη.»  ἡ δὲ γυνὴ οὐκ ἐπιτρέπει τῷ προφήτῃ κατάρξασθαι τῆς ὁμιλίας. λέγει γὰρ μόνον τὸ ῥῆμα «εἰρήνη», κωλύσασα μὲν τὸν διάλογον, εἰρήνης δὲ τῷ πνεύματι αὐτῆς μὴ οὔσης.  

μάλα δὲ ἐγγίσασα τῷ Ἐλισσαιὲ κατάρχεται ὄντως ἡ μήτηρ τῆς ὁμιλίας. πρῶτον μὲν κρατεῖ τοὺς πόδας τοῦ προφήτου. καὶ ὡς θέλει Γιεζι ἀπώσασθαι αὐτὴν κρατοῦσαν τοὺς πόδας τοῦ προφήτου, ὁμολογεῖ ὁ μέγας προφήτης ὅτι οὐκ ἐπίσταται τὴν αἰτίαν τῆς παρουσίας αὐτῆς καὶ τῆς λύπης. γέγραπται γάρ· καὶ ἦλθεν πρὸς Ελισαιε εἰς τὸ ὄρος καὶ ἐπελάβετο τῶν ποδῶν αὐτοῦ. καὶ ἤγγισεν Γιεζι ἀπώσασθαι αὐτήν, καὶ εἶπεν Ελισαιε «ἄφες αὐτήν, ὅτι ἡ ψυχὴ αὐτῆς κατώδυνος αὐτῇ, καὶ κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ οὐκ ἀνήγγειλέν μοι.» ὁ μὲν οὖν κύριος ἔκρυψεν τὴν αἰτίαν τῆς λύπης ἀπὸ τοῦ προφήτου, ἐπιτρέπεται δὲ τῇ γυναικὶ κατάρξασθαι τοῦ διαλόγου. δεύτερον δὲ πικρῶς πάσχουσα ἐν ῥήμασιν σκληροῖς ἄρχεται λαλεῖν. ἡ δὲ εἶπεν «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;» ἀποκαλύτπει οὖν οὕτως ἡ γυνὴ τὴν αἰτίαν τῆς παρουσίας αὐτῆς. μετὰ δὲ ταῦτα ἄρχεται ὁ προφήτης ἐνεργὴς εἶναι.

ἐν δὲ τῷ διηγήματι περὶ τοῦ νεκροῦ ἐν τῇ Ναῒν κατάρχεται ὁ Ἰησοῦς τῆς τε τάξεως τῶν πρασσομένων καὶ τῆς λαλιᾶς. γέγραπται δὲ οὕτως· καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπʼ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· «μὴ κλαῖε.» καὶ προσελθὼν ἥψατο τῆς σοροῦ. πρῶτον μὲν σπλαγχνίζεται ὁ κύριος. καὶ διὰ τὰ σπλάχγνα αὐτοῦ λαλεῖ πρὸς τὴν λυπουμένην χήραν πρὸ τοῦ εἶναι αὐτῇ ἀφορμὴν εἰπεῖν πᾶν ῥῆμα. δεύτερον δὲ ἐγγίζει τῷ νεκρῷ πτώματι καὶ ἅπτεται τῆς κλίνης. 

τοιοῦτον οὖν τρόπον δηλοῖ ἡμῖν τὸ εὐαγγέλιον κατὰ Λουκᾶν ὅτι μείζων ἐστὶν ὁ Ἰησοῦς τῶν ἀρχαίων μεγάλων προφητῶν. βλέπομεν τοῦτο ἐν τῷ κινῆσαι αὐτὸν ἀρχὴν τῶν πραγμάτων. οὐ γὰρ ἕλκεται ὁ διδάσκαλος εἰς τὴν ἐνέργειαν διὰ τὸ παραβιάσασθαι τὴν τοῦ νεκροῦ μητέρα αὐτόν.

τίς λαλεῖ;

θαυμαστόν ἐστιν τὸ διαφέρον περὶ τῆς λαλιᾶς τῶν τριῶν γυναικῶν. αἱ μὲν δύο γυναῖκες ἐν τοῖς διηγήμασιν τῶν ἀρχαίων προφητῶν λαλοῦσιν πολλά. ἡ δὲ χήρα ἐν τῇ Ναῒν σιγᾷ ἢ ἀκριβέστερόν ἐστιν εἰπεῖν ὅτι ὁ διηγούμενος οὐ λέγει ἡμῖν τί ἂν εἴποι ἡ χήρα.

ἡ δὲ Σιδωνία χήρα λαλεῖ δίς, ὡς ὁ προφήτης τετράκις λαλεῖ. ἐν δε τε τῇ ἀρχῇ καὶ ἐν τῷ τέλει λαλεῖ ἡ χήρα μετὰ τοῦ Ἠλίου. πρῶτον μὲν κατάρχεται ἡ γυνὴ, ὡς προεῖπον, τοῦ διαλόγου. λέγει γάρ· «τί ἐμοὶ καὶ σοί, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ; εἰσῆλθες πρός με τοῦ ἀναμνῆσαι τὰς ἀδικίας μου καὶ θανατῶσαι τὸν υἱόν μου.» καὶ ὁ προφήτης λαλεῖ πρὸς αὐτὴν διὰ βραχέων· «δός μοι τὸν υἱόν σου.» εἶτα λαλεῖ ὁ προφήτης ἐν κρυπτῷ πρὸς τὸν θεὸν ἐν προσευχῇ.

δεύτερον δὲ ὑποστρέψας πρὸς τὴν χήραν ὁ Ἠλίας λέγει· «βλέπε, ζῇ ὁ υἱός σου.»  ἡ δὲ λέγει· «ἰδοὺ ἔγνωκα ὅτι ἄνθρωπος θεοῦ εἶ σὺ καὶ ῥῆμα κυρίου ἐν στόματί σου ἀληθινόν.» τόν τε οὖν πρῶτον λόγον καὶ τὸν ἔσχατον λόγον λέγει ἡ Σιδωνία. ἡ γὰρ λαλιὰ αὐτῆς κινεῖ τὰ ἀκολουθοῦντα καὶ ἀνακεφαλαιοῖ τὸ συμβεβηκότα.

ἡ δὲ ἐν τῇ Σουναμ γυνὴ πολλάκις λαλεῖ. πρῶτον μὲν καὶ ἀρχῇ τοῦ παντὸς παραβιάζεται τὸν ἄνδρα αὐτῆς εἰς τὸ οἰκοδομῆσαι ξενίαν καὶ ξενίσαι τὸν Ἐλισαιέ. λέγει γάρ· «ἰδοὺ δὴ ἔγνων ὅτι ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ ἅγιος οὗτος διαπορεύεται ἐφ᾿ ἡμᾶς διὰ παντός· ποιήσωμεν δὴ αὐτῷ ὑπερῷον τόπον μικρὸν καὶ θῶμεν αὐτῷ ἐκεῖ κλίνην καὶ τράπεζαν καὶ δίφρον καὶ λυχνίαν, καὶ ἔσται ἐν τῷ εἰσπορεύεσθαι πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐκκλινεῖ ἐκεῖ.» διὰ δὲ τὴν λαλιὰν αὐτῆς ἐνάρχεται πάντα τὰ συμβαίνοντα.

δεύτερον δὲ λαλεῖ ἡ γυνὴ ἐν διαλόγῳ μετὰ τοῦ Ἐλισαιέ. δὶς γὰρ λαλούντος τοῦ προφήτου πρὸς αὐτὴν καὶ αὐτὴ λαλεῖ. ζητήσαντος δὲ τοῦ Ἐλισαιὲ ἀνταποδοῦναί τι αὐτῇ περὶ τῆς φιλοξενίας, λέγει ἡ γυνὴ ὅτι χρείαν οὐκ ἔχει οὐδενός. λέγει γὰρ «ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ μου ἐγώ εἰμι οἰκῶ.» προφητεύσαντος δὲ τοῦ προφήτου ὅτι τέξεται υἱόν, λέγει ἡ γυνὴ «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;» 

τρίτον δὲ λαλεῖ ἡ μήτηρ τοῦ νεκροῦ υἱοῦ πρὸς τὸν ἄνδρα. λέγει γὰρ «ἀπόστειλον δή μοι ἓν τῶν παιδαρίων καὶ μίαν τῶν ὄνων, καὶ δραμοῦμαι ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ θεοῦ καὶ ἐπιστρέψω.»  καὶ ἐρωτᾷ ὁ ἀνὴρ τὴν αἰτίαν. δίδωσιν δὲ ἡ γυνὴ ἀπόκρισιν ῥήματι ἑνὶ μόνῳ, λέγουσα· «εἰρήνη.» οὐκ ἐπιτρέπει οὐδενὶ κωλῦσαι αὐτὴν ζητῆσαι βοήθειαν παρὰ τοῦ κυρίου διὰ τοῦ προφήτου.

τέταρτον δὲ λαλεῖ ἡ κυρία πρὸς τὸν δοῦλον αὐτῆς, ἐπιτάξασα αὐτὸν σπουδαίως ἐλαύνειν. λέγει γὰρ «ἄγε πορεύου, μὴ ἐπίσχῃς μοι τοῦ ἐπιβῆναι, ὅτι ἐὰν εἴπω σοι· δεῦρο καὶ πορεύσῃ καὶ ἐλεύσῃ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ εἰς τὸ ὄρος τὸ Καρμήλιον.»

πέμπτον δὲ λαλεῖ πρὸς τὸν μαθητὴν τοῦ Ἐλισαιέ. ἐρωτᾷ αὐτὴν πῶς ἔχει αὐτὴ καὶ ἡ οἰκία. οὐ θέλει δὲ λαλῆσαι μετὰ τοῦ μαθητοῦ ἀλλὰ μετὰ τοῦ διδασκάλου. δίδωσιν οὖν τῷ Γιεζι ἀπόκρισιν ῥήματι ἑνὶ μόνῳ, τῷ «εἰρήνη.»

ἕκτον δὲ λαλεῖ μετὰ τοῦ Ἐλισαιέ. καὶ διὰ τὴν αὐτῆς λαλιὰν κινεῖται ὁ προφήτης, ὡς προεῖπον, καὶ ἄρχεται πράσσειν ὥστε ἀναστῆσαι τὸν κύριον τὸν παῖδα. λέγει γὰρ ἡ γυνὴ «μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ κυρίου μου; οὐκ εἶπα οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ;» εἶτα δὲ σπεύσας ἀποστέλλει ὁ Ἐλισαιὲ τὸν Γιεζι πρὸς τὸν νεκρὸν παῖδα. καὶ πολλοῖς ῥήμασιν λέγει τοῦτο, ὡς γέγραπται· καὶ εἶπεν Ελισαιε τῷ Γιεζι «ζῶσαι τὴν ὀσφύν σου καὶ λαβὲ τὴν βακτηρίαν μου ἐν τῇ χειρί σου καὶ δεῦρο· ὅτι ἐὰν εὕρῃς ἄνδρα, οὐκ εὐλογήσεις αὐτόν, καὶ ἐὰν εὐλογήσῃ σε ἀνήρ, οὐκ ἀποκριθήσῃ αὐτῷ· καὶ ἐπιθήσεις τὴν βακτηρίαν μου ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου.» ἡ δὲ μήτηρ οὐ συμφωνεῖ περὶ τοῦ πράγματος. λέγει γάρ· «ζῇ κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε·» οὕτως δὲ παραβιάζεται ἡ μήτηρ τοῦ νεκροῦ τὸν προφήτην ὥστε συμπορευθῆναι καὶ αὐτὸν αὐτῇ. ἡ δὲ γυνὴ οὐ λαλεῖ πάλιν ἐν τῷ διηγήματι τούτῳ, ἀλλὰ ἤδη δῆλον ὅτι ἐνεργής ἐστιν ὁ λόγος αὐτῆς.

ἐν τῇ τρίτῃ περιοχῇ οὐ λαλεῖ ἡ χήρα, ἀλλ᾽ ὁ Ἰησοῦς μόνος. πρῶτον μὲν δείκνυσιν ὁ Ἰησοῦς τὰ σπλάγχνα λόγῳ, καθὼς γεγραμμένον ἐστίν· καὶ ἰδὼν αὐτὴν ὁ κύριος ἐσπλαγχνίσθη ἐπʼ αὐτῇ καὶ εἶπεν αὐτῇ· «μὴ κλαῖε.» δεύτερον δὲ κελεύει τὸν νεκρὸν ἄνθρωπον ἀναστῆναι. λέγει γὰρ «νεανίσκε, σοὶ λέγω, ἐγέρθητι.» καὶ ἀκούσας ὁ νεανίσκος ὑπακούει τῷ Ἰησοῦ.

τί οὖν ἐροῦμεν περὶ τῆς σιγῆς τῆς ἐν Ναῒν χήρας; προτιμᾷ μὴ λαλεῖν; οὐ δοκεῖ μοι. ἀλλὰ θέλει ὁ διηγούμενος, ὡς οἶμαι, δεῖξαι ὅτι ὁ ἡγούμενος τοῦ λόγου ἐστὶν ὁ Ἰησοῦς. ῥήματι γὰρ καὶ ἁφῇ τῆς χειρὸς ὁδηγεῖ ὁ Ἰησοῦς πάντας τοὺς περὶ τῆς σοροῦ ἀνθώπους εἰς τὸ ἰδεῖν αὐτοὺς δύναμιν μέγαν καὶ φοβερὰν γενέσθαι. οὐ δηλοῖ ἡμῖν τὸ εὐαγγέλιον κατὰ Λουκᾶν τί λέγουσιν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι ἕως οὗ ἀνίσταται ὁ νεανίσκος. οὕτως οὖν δῆλον γίνεται ὅτι ὁ Ἰησοῦς μόνος κινεῖ ἀρχὴν τῶν πραγμάτων καὶ ἄγει εἰς τὸ ἐπιτελεσθῆναι τὴν δύναμιν.

ἐν θορύβῳ ἢ ἐν ἡσυχίᾳ;

πῶς ἀναστρέφεται ὁ ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ ἐν τῇ θλίψει; ὁ μὲν Ἠλίας καὶ ὁ Ἐλισαιὲ ποιοῦσιν τὸ πᾶν ἐν θορύβῳ, ὁ δὲ Ἰησοῦς λαλεῖ τε καὶ πράσσει ἐν ἡσυχίᾳ. 

βλέπομεν δὲ τὴν ἀγωνίαν τοῦ Ἠλίου ἔν τε τῇ κραυγῇ αὐτοῦ καὶ ἐν τοῖς ῥήμασιν. γέγραπται γάρ· καὶ ἀνεβόησεν Ηλιου καὶ εἶπεν «οἴμμοι, κύριε ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ᾿ ἧς ἐγὼ κατοικῶ μετ᾿ αὐτῆς, σὺ κεκάκωκας τοῦ θανατῶσαι τὸν υἱὸν αὐτῆς.» βοᾷ δὲ πρὸς τὸν θεόν μὴ γινώσκων τί δέον εἴῃ αὐτὸν ποιεῖν. μετὰ δὲ τὴν κραυγὴν ἐμφυσᾷ εἰς τὸ στόμα τοῦ παιδὸς ἢ ὡς κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν παράδοσιν ἐκτείνεται ἐπὶ τὸν παῖδα. κατὰ δὲ τὰς ἀμφοτέρας παραδόσεις οὐ δοκεῖ ὅτι κατὰ πεποίθησιν πολλὴν ποιεῖ ταῦτα. καί γε ἔτι προσεύχεται «κύριε ὁ θεός μου, ἐπιστραφήτω δὴ ἡ ψυχὴ τοῦ παιδαρίου τούτου εἰς αὐτόν.» πολλὰ ποιεῖ ὁ προφήτης εἰς τὸ ἐγερθῆναι τὸν νεκρὸν παῖδα. καὶ οὐ δοκεῖ κατὰ τάξιν.  

ὁ δὲ θόρυβος τοῦ Ἐλισαιὲ δηλότερος καὶ μείζων ἐστίν. ἀκούσας γὰρ ὅτι ἀπέθανεν ὁ παῖς κελεύει τὸν Γιεζι πορευθῆναι καὶ θεῖναι τὴν ῥάβδον ἐπὶ τὸ πρόσωπον τοῦ παιδός. τὸ δὲ κέλευσμα καὶ ἡ ἀποστολὴ οὐκ ἀρκοῦσιν τῇ μητρί. λέγει γὰρ «ζῇ κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε·» πορεύεται οὖν καὶ ὁ προφήτης πρὸς τὸν οἶκον αὐτῆς. ἤδη δὲ βλέπομεν ὅτι οὐκ ἔστιν τὸ πᾶν ἐν τάξει. ἐν δὲ τῷ πορευθῆναι αὐτὸν ὑποστρέφει ὁ ὑπηρέτης γνωρίζων ὅτι ἡ θέσις τῆς ῥάβδου οὐκ ἴσχυσεν οὐδέν. 

νῦν δὲ ἄρχεται ὁ προφήτης θορυβεῖσθαι. τοῦτο γὰρ ἡ τάξις τῶν πραχθέντων ὑπ᾽αὐτοῦ δηλοῖ. πρῶτον μὲν κλείει τὴν θύραν ἵνα μηδεὶς εἰ μὴ αὐτὸς μόνος βλέπῃ τὰ συμβαίνοντα. δεύτερον δὲ προσεύχεται. τρίτον δὲ ἐκτείνεται καὶ κεῖται ἐπὶ τὸν παῖδα, καθὼς γέγραπται· καὶ ἀνέβη καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τὸ παιδάριον καὶ ἔθηκεν τὸ στόμα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ διέκαμψεν ἐπ᾿ αὐτόν. ἐν γὰρ τῇ ἐξηγήσει τοῦ πῶς ἐκτείνεται ὁ προφήτης κατὰ μέλος παράγει ὁ χρόνος βραδέως. δείκνυσιν οὖν ἡμῖν ὁ διηγούμενος, ὡς οἶμαι, πῶς μεριμνᾷ ὁ προφήτης μὴ γινώσκων τί μέλλει συμβαίνειν. 

προκοπὴ δὲ ὀλίγη γίνεται, ὡς γεγραμμένον ἐστίν· καὶ διεθερμάνθη ἡ σὰρξ τοῦ παιδαρίου. διὰ τοῦτο ἄρχεται πιστεύειν ὅτι ἔχει ἐλπίδα. ἔτι δὲ δοκεῖ ὅτι οὐ γινώσκει ὁ Ἐλισαιὲ τί ἂν δέοι ποιηθῆναι. τέταρτον γὰρ δοκεῖ ὅτι περιπατεῖ ἐν τῷ οἰκήματι θορυβούμενος, ὡς γέγραπται· καὶ ἐπέστρεψεν καὶ ἐπορεύθη ἐν τῇ οἰκίᾳ ἔνθεν καὶ ἔνθεν. ὔστερον δὲ ἀναβαίνει πάλιν ἐπὶ τὴν κοίτην καὶ ἐκτείνεται. (κατὰ μὲν τὴν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ εὑρεθεῖσαν παράδοσιν ἐκτείνεται ἑπτάκις, κατὰ δὲ τὴν Ἑβραϊκὴν παράδοσιν ἐκτείνεταί τοτε ἅπαξ.) ἀνίσταται οὖν ὁ παῖς.  

ὁ δὲ Ἰησοῦς ποιεῖ τὸ πᾶν ἐν ἡσυχίᾳ πλήρει. πρῶτον μὲν σπλαγχνισθεὶς παρακαλεῖ τὴν χήραν παραμυθούμενος αὐτὴν λόγῳ. δεύτερον δὲ ἐγγίζει τῇ κλίνῃ καὶ ἅπτεται αὐτῆς, ὥστε τοὺς φέροντας αὐτὴν παύσασθαι περιπατοῦντας. τρίτον δὲ λέγει πρὸς τὸ πτῶμα τοῦ παιδὸς «νεανίσκε, σοὶ λέγω, ἐγέρθητι.» ἐν τάξει ταχεῖ καὶ τοιαύτῃ πεποιθήσει λαλεῖ ὁ διδάσκαλος καὶ πράσσει εἰς τὸ ἀναστῆναι τὸν νεανίσκον.

ἁφῇ μεγάλῃ ἢ τῇ χειρὶ μόνῳ;

δεῖ μὲν τοὺς δύο μεγάλους προφῆτας κρατεῖν ἢ παραλαβεῖν τοὺς νεκρούς παῖδας. ὁ δὲ Ἰησοῦς τῇ χειρὶ μόνῃ ἅπτεται καὶ τῆς σοροῦ μόνης, ἐφ᾽ ἧς κεῖται ὁ νεανίσκος. 

ὁ δὲ Ἠλίας πρῶτον αἴρει τὸ πτῶμα τοῦ παιδὸς καὶ φέρει εἰς τὸ ὑπερῷον καὶ τίθησιν ἐπὶ τὴν κοίτην αὐτοῦ. γέγραπται γάρ· καὶ ἔλαβεν αὐτὸν ἐκ τοῦ κόλπου αὐτῆς καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν εἰς τὸ ὑπερῷον, ἐν ᾧ αὐτὸς ἐκάθητο ἐκεῖ, καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς κλίνης αὐτοῦ.

ὡς προεῖπον κατὰ μὲν τὴν παράδοσιν τὴν ἐν τῇ Ἑλληνικῇ εὑρεθεῖσαν ἐμφυσᾷ ὁ προφήτης εἰς τὸν παῖδα. γέγραπται γάρ· καὶ ἐνεφύσησεν τῷ παιδαρίῳ τρίς. κατὰ δὲ τὴν Ἑβραϊκὴν παράδοσιν ἐκτείνεται ὁ Ἠλίας καὶ κεῖται ἐπὶ τὸν παῖδα. κατὰ δὲ τὴν μίαν παράδοσιν ἢ τὴν ἑτέραν ἐγγίζει ὁ προφήτης πρὸς τὸ τέκνον καὶ ἐγγὺς σφόδρα ὢν πειρᾶται ἁφῇ ἢ πνοῇ ἐγεῖραι αὐτόν.

ἐξηγεῖται δὲ ὁ διηγούμενος πῶς ἅπτεται ὁ Ἐλισαιὲ τοῦ νεκροῦ παιδός. λαλεῖται δὲ δὶς περὶ τῆς ἁφῆς. πρῶτον μὲν γὰρ γέγραπται ἐν ἐξηγήσει· καὶ ἀνέβη καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τὸ παιδάριον καὶ ἔθηκεν τὸ στόμα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ διέκαμψεν ἐπ᾿ αὐτόν. δῆλον ὅτι ἁφὴ μεγάλη γίνεται, ὡς ἐκτείνεται ὁ προφήτης κείμενος ἐπὶ τοῦ νεκροῦ παιδός. δεύτερον δὲ γέγραπται· καὶ ἀνέβη καὶ συνέκαμψεν ἐπὶ τὸ παιδάριον ἕως ἑπτάκις. (κατὰ τὴν Ἐβραϊκὴν παράδοσιν ἐκτείνεταί τοτε ἅπαξ μόνον.) πάλιν δὲ ἐκτεινόμενος ἐπὶ τοῦ παιδὸς ἅπτεται πᾶν τὸ σῶμα τοῦ Ἐλισαιὲ τοῦ νεκροῦ πτώματος.

ὁ δὲ Ἰησοῦς οὐκ ἔχει χρείαν κεῖσθαι ἐπὶ τὸν νεανίσκον, ἀλλ᾽ ἅπτεται τῇ χειρὶ μόνῃ. γέγραπται γάρ· καὶ προσελθὼν ἥψατο τῆς σοροῦ. καὶ οὐ δεῖ αὐτὸν ἅψασθαι οὐδαμῶς τοῦ γε νεκροῦ ἀνθρώπου. ἀρκεῖ γὰρ αὐτῷ θεῖναι τὴν χεῖρα ἐπὶ τὴν κλίνην ὅπου τὸ πτῶμα κείμενόν ἐστιν. τοσούτῳ κρείσσων γίνεται ἡ ἀνάστασις ἣν ποιεῖ ὁ διδάσκαλος τῶν πρότερον ἀναστάσεων ὅσῳ διαφορώτερον παρὰ τοὺς ἀρχαίους προφήτας πράσσει ὁ Ἰησοῦς τῇ ὀλίγῃ ἁφῇ.

προσευχῇ ἢ κελεύσματι;

ἀνάστασις νεκροῦ οὐκ ἔστιν δύναμις μικρά. ἐν δὲ τοῖς δυσὶν διηγήμασιν ἐν τοῖς βιβλίοις τῶν βασιλειῶν οὐ μόνον ἅπτεται ἕκαστος προφήτης τοῦ νεκροῦ παιδὸς ἀλλὰ καὶ δεῖ τὸν μέγαν ἄνθρωπον τοῦ θεοῦ ἐπικαλέσασθαι τὸ ὄνομα κυρίου τοῦ θεοῦ Ἰσρὰηλ πρὸ τοῦ ἐγερθῆναι τὸ τέκνον. 

ὁ δὲ Ἠλίας προσεύχεται δίς καὶ ἐκτενῶς. πρῶτον μὲν γογγύζει καὶ ἐγκαλῶν κατὰ τοῦ θεοῦ ἐν φωνῇ μεγάλῃ, ὡς γεγραμμένον· καὶ ἀνεβόησεν Ηλιου καὶ εἶπεν «οἴμμοι, κύριε ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ᾿ ἧς ἐγὼ κατοικῶ μετ᾿ αὐτῆς, σὺ κεκάκωκας τοῦ θανατῶσαι τὸν υἱὸν αὐτῆς.» δεύτερον δὲ αἰτεῖ βοήθειαν, ἐπικαλούμενός τε τὸ ὄνομα κυρίου καὶ δεόμενος αὐτοῦ ἐπιστρέψαι τὴν ψυχὴν τοῦ παιδός. γέγραπται δὲ οὕτως· καὶ ἐπεκαλέσατο τὸν κύριον καὶ εἶπεν «κύριε ὁ θεός μου, ἐπιστραφήτω δὴ ἡ ψυχὴ τοῦ παιδαρίου τούτου εἰς αὐτόν.» οὐ λαλεῖ ὁ προφήτης πρὸς τὸν νεκρὸν παῖδα. 

καὶ ἐν τῷ ἄλλῳ ὑπερῴῳ βλέπομεν πῶς ζητεῖ ὁ Ἐλισαιὲ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ. οὕτως γὰρ ἄρχεται ὁ προφήτης πειρᾶσθαι ἐγεῖραι τὸν νεκρόν· καὶ εἰσῆλθεν Ελισαιε εἰς τὸν οἶκον καὶ ἀπέκλεισεν τὴν θύραν κατὰ τῶν δύο ἑαυτῶν καὶ προσηύξατο πρὸς κύριον· ἐν τῇ οὖν προσευχῇ κινεῖ ὁ προφήτης ἀρχὴν τῶν πραχθέντων ὑπ᾽αὐτοῦ εἰς τὸ ἀναστῆσαι τὸ τέκνον. καίπερ δὲ μικροτέρου ὄντος τοῦ γεγραμμένου περὶ τῆς προσευχῆς, δηλοῦται ὅτι δέον τὴν δέησιν τοῦ Ἐλισαιὲ ἀκουσθῆναι, εἰ τοιαύτη δύναμις θέλοι γενέσθαι. κατάρχεται οὖν ὁ προφήτης τὴν τάξιν τῶν πραγμάτων αὐτοῦ ἐν δεήσει. οὐ λαλεῖ ὁ προφήτης πρὸς τὸ τεθνηκὸς τέκνον.

ὁ δὲ ἀνὴρ Ἰησοῦς οὐ προσεύχεται οὐδαμῶς. λαλεῖ δὲ μᾶλλον πρὸς τὸν νεανίσκον μόνον. καὶ οὕτως λαλεῖ· «νεανίσκε, σοὶ λέγω, ἐγέρθητι.» χρείαν οὖν οὐκ ἔχει ὁ Ἰησοῦς προσευχῆς, ἵνα ἀναστῇ ὁ παῖς, ἀλλὰ λαλεῖ ὁ διδάσκαλος ὡς ὁ θεὸς Ἰσραὴλ αὐτός. καὶ γὰρ κέλευσμα δίδωσιν. κελεύει γὰρ τὸν νεκρὸν παῖδα ἀναστῆναι. ὑπακούει δὲ ὁ παῖς τῆς φωνῆς τοῦ χριστοῦ.